Г.БААСАН: ЭРХ БАРИГЧИД АВЛИГАТАЙ ТЭМЦЭХ ГАЗАР, ШҮҮХИЙГ ХАЛААСАЛЧИХЛАА

Улс төр
2021-01-22 | 8:20:00 41
-УИХ-ын гишүүд хөрөнгө орлогоо шалгуулчхаад улсыг удирдаач-
 
Авлигатай тэмцэх газрын Олон нийтийн зөвлөлийн дарга Г.Баасантай хувийн ашиг сонирхол, хөрөнгө орлогын мэдүүлгийн талаар ярилцлаа.
 
-УИХ-ын гишүүдийн хөрөнгө орлогыг хянах, шалгах эрх Авлигатай тэмцэх газарт бий юү?
 
-Авлигатай тэмцэх газар авлигаас ангид байх, төсвийн мөнгийг хууль бусаар зарцуулсан эсэхийг илрүүлэх, тодруулахын тулд хувийн ашиг сонирхол, хөрөнгө орлогын мэдүүлэг авдаг. Үүнийг Хяналт шалгалт дүн шинжилгээний хэлтэс шалгаж дүгнэдэг. Хөрөнгө орлогын мэдүүлгээс үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн үү, цалин болон бусад орлогоор олсон мөнгө үү гэдгийг тодруулдаг. Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг урд нь цаасаар авч ирсэн. Тухайн үед 230 орчим хүн үүнд хамрагддаг байсан. Эд нар төрийн өндөр алба хашдаг гэсэн үг.
 
Монгол Улсын засаг захиргааны нэгжийг авч үзвэл төрийн албан хаагч олон шүү дээ. Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг 2012 оноос хойш цахимаар гаргадаг болсон. Үүнээс хойш 40 мянга гаруй хүний хөрөнгө орлогын мэдүүлэг авч Авлигатай тэмцэх газар цахим хурдастаа нийтэлж байна. Төрийн өндөр албан тушаалд УИХ, Үндсэн хуулийн Цэц, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүд зэрэг хүмүүс ордог. Тэднээс УИХ-ын гишүүд хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ хянуулдаггүй. Тэдний хувийн ашиг сонирхол, хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг УИХ-ын Ёс зүйн дэд хороонд нэгтгэдэг. Үүнийг нь Авлигатай тэмцэх газар авч цахим хурдастаа нийтэлдэг.
 
Гэхдээ УИХ-ын гишүүд хөрөнгө орлогоо үнэн зөв мэдүүлсэн эсэх, хөрөнгийн эх үүсвэр юу вэ гэдгийг Авлигатай тэмцэх газар шалгах эрхгүй. Зөвхөн мэдээллийг нь авдаг. Жишээлбэл УИХ-ын гишүүн А гэдэг хүний хөрөнгө өмнөх оныхоос огцом нэмэгдсэн байвал шалгах боломжгүй гэсэн үг. Харин Авлигын эсрэг хуульд “УИХ-ын гишүүний хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг Ёс зүйн дэд хороо, Хууль зүйн байнгын хороо тус тус өргөдөл гомдолд үндэслэн шалгах бөгөөд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх зөрчил илэрвэл зохих байгууллагад шилжүүлнэ” гэсэн заалт бий.
 
-Яагаад?
 
-УИХ Авлигын эсрэг хуулийг батлахдаа Авлигатай тэмцэх газарт УИХ-ын гишүүдийн хөрөнгө орлогыг хянах эрх өгөөгүй. Монгол Улсын төрийн эрхийг барих дээд байгууллага нь УИХ. УИХ-ын гишүүд цэвэр тунгалаг, хууль ёсны хэн ч итгэж болох шударга байж Монгол Улсад шударга ёс ярих учиртай. Гэтэл УИХ-ын 76 гишүүний хөрөнгө орлого хууль ёсны байна уу үгүй юу гэдгийг хэн ч шалгадаггүй шүү.
 
Ийм учраас УИХ-ын гишүүдийн хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг шалгах асуудлыг Авлигын эсрэг хуульд оруулах ёстой. Гэтэл ард иргэд УИХ-ын гишүүдийн хувийн ашиг сонирхол, хөрөнгө орлогыг шалгадаг гэж ойлгодог. Харин УИХ-ын гишүүн атлаа Засгийн газрын танхимд орсон тохиолдол байдаг. Тэр хүмүүсийн хөрөнгө орлогыг төрийн алба гэдэг утгаар нь шалгадаг. Шударга ёс тогтооно гэж байгаа бол төрийн эрх барих дээд байгууллага УИХ-ын гишүүд хөрөнгө орлогоо шалгуулдаг байх хэрэгтэй. Ингэж байж ард түмний элч төлөөлөгч, Монгол Улсын хувь заяаны төлөө хараат бусаар шийдвэр гаргах хүмүүс юм гэдэг итгэл үнэмшил төрүүлэх ёстой.
 
-Тэгэхээр УИХ-ын гишүүд Авлигын эсрэг хууль батлахдаа өөрсдийгөө шалгуулахгүй гэсэн шийдвэр гаргаж. Ийм учраас өөрсдийгөө шалгуулахаар хуульд өөрчлөлт оруулах болов уу даа?
 
-Одоо үйл ажиллагаа явуулж байгаа УИХ-д авлигаас ангид байя, нийгмээ шударга болгоё, хууль бусаар төсвийн мөнгийг идэх, тендер, концесс зувчуулах асуудалд цэг тавья гэдэг ашиг сонирхол алга. Бид олонх, төрийн эрх барьж байгаа гэдэг өнгө аясаар аливаа асуудалд хандаж байна.
 
Тухайлбал, Монгол Улсын төрийн албан тушаалтнуудыг томилдог хүнээр Авлигатэй тэмцэх газрын даргыг томилуулдаг болгох хууль баталж байгаа хүмүүс шүү дээ. Саяхан УИХ-ын гурван гишүүний хууль бус байж болох хөрөнгө гарч ирлээ. Гэтэл Авлигатай тэмцэх газар үүнийг шалгах боломжгүй. Тэгэхээр үндэслэлгүй хөрөнгөждөг, том хулгай хийдэг хүмүүс төр бариад байгаа учраас Монгол Улсад шударга байдал, хууль ёс тогтох боломж алга. Дээрээс нь утсаар ярьж удирдаад хулгайч нараа хамгаалдаг. Үүнд тээг саад болсон хүн ажил, амьдралгүй болж байна. Ард иргэдийн өдрөөс өдөрт, цагаас цагт дордож байхад хөрөнгө орлогоо шалгуулдаггүй УИХ-ын гишүүдийн хөрөнгө орлого өсч байна.
 
-УИХ-ын гишүүнээс буусны дараа хөрөнгө орлого нь үндэслэлгүй өссөн гэдгийг нь шалгах боломж бий юү?
 
-Төрийн алба хашихгүй бол шалгахгүй. Авлигын эсрэг хуулийн 14-р зүйлд хөрөнгө орлогын мэдүүлэг авч шалгах төрийн албан тушаалтнуудыг тодорхой заасан байдаг. Үүнийгээ л шалгана. Хуулиас гадуур хэнийг ч шалгаж чадахгүй шүү дээ. Улс төрийн өндөр албан тушаалтан УИХ-ын гишүүд хөрөнгө орлогоо мэдүүлдэг боловч түүнийг нь шалгах боломжгүй юм.
 
-Авлигатай тэмцэх газар хөрөнгө орлогын мэдүүлэг одоо авч байгаа. Энэ ажил дуусах болж байгаа юу?
 
-Хөрөнгө орлогын мэдүүлэг авах хугацаа хоёрдугаар сарын 1-нд дуусдаг. Одоо 2020 оны хөрөнгө орлогын мэдүүлэг гарна гэсэн үг. Авлигатай тэмцэх газар хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг шалгаж нягтлаад цахим хурдастаа байрлуулна. Авлигын эсрэг хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 1-т зааснаар хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг тухайн оны хоёрдугаар улиралд багтааж олон нийтэд мэдээлэх үүрэгтэй.
 
-Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг шалгах явцад үндэслэлгүй, эх үүсвэр тодорхойгүй орлого нь тогтоогдсон асуудал байдаг уу?
 
-Байдаг. Авлигатай тэмцэх газар сүүлийн гурван жилд хараат бусаар сайн ажилласан. Нийгмийн шаардлага, цаг хугацааны эхээр бултах газаргүй болсон учраас хяналт шалгалтаа сайжруулсан. Бас олон улсын байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна. Ийм учраас оффшор дансанд байгаа мөнгө олны нүдэнд ил болж байгаа юм. Дэлхий дахинд авлигатай тэмцэх ажил шат ахилаа. Монгол Улс ч үүнээс хоцрохгүй зүтгэж байна.
 
Тэгэхээр шударга ёсыг тогтоохын тулд төрд байгаа, тэр дундаа УИХ-ын гишүүд үлгэр дууриал үзүүлээч ээ. Тэд өөрсдөө хөрөнгө орлогоо ил тод мэдээлдэг, шалгуулдаг болох хэрэгтэй. УИХ-ын 76 гишүүн санаачилга гаргаад Авлигатай тэмцэх газарт хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ өгөөд хөрөнгөө баталгаажуулая, эх үүсвэрээ мэдээлье, шалгуулая ингэж байж ард түмний өмнө шударга ёс ярих эрхээ олж авая гэж хэлэх цаг нь болсон. Гэвч ингэхийг хүсэхгүй байна.
 
Шударга ёс тогтоохгүй байна. Зөрчлийн хуулийг аваад үзэе. Иргэд хөдлөөд л 500 мянган төгрөгөөр торгуулдаг. Энэ тийм бага мөнгө биш. Монголын ард түмэнд 50 мянган төгрөг ч их мөнгө шүү дээ. Гэтэл байгаль дэлхий сүйтгэсэн хохирол учруулсан чинээлэг хүмүүст ногдуулах торгууль бага байгаа. Тухайлбал, 50, 150, 450 мянган төгрөг байна. Дээд тал нь таван сая төгрөг. Бие үнэлэгчийг 20 мянга, мансууруулах бодис хэргэлсэн хүнийг 50 мянган төгрөгөөр торгодог. Архи зориулалтын бусаар үйлдвэрлэсэн хувь хүнд 450 мянга, хуулийн этгээдэд гурван сая төгрөгийн торгууль ногдуулдаг. Ингээд харвал монголчуудыг бие үнэлүүлэх, мансууруулах бодис хэрэглэх, хууль зөрчиж архи үйлдвэрлэх, байгаль дэлхийгээ сүйтгээрэй гэсэн үг болж таарах нь.
 
УИХ нийгмийг бусниулах бужигнуулах, дордуулах, муу байлгах хууль батлаад сууж байна. Ийм учраас ард иргэд УИХ-ын хууль бус үйлдэл, хөрөнгө орлогыг хянах мантай. Ийм л бодлого эрх баригчид хэрэгжүүлж байна. Хуулиар Монгол Улсын газар нутгийг сүйтгэх, хүн ардыг нь хүчгүй, ядууруулах зэрэг нийгмийн муу үзэлтэй байлгахыг хөхүүлэн дэмжсэн хуулийг УИХ өнөөдөр баталж байна шүү дээ. Ийм учраас УИХ-ын гишүүд Үндсэн хуульд заасан шударга нийгэм байгуулна гэж яриад суух эрхгүй юм. УИХ-ын гишүүд өөрсдийн хөрөнгө орлогоо шалгуулах боломж олгох, олон улсын гэрээ конвенцоор хүлээсэн үүргээ биелүүлж Авлигатай тэмцэх газрыг хараат бусаар ажиллуулаач ээ.
 
Ерөнхий сайд Авлигатай тэмцэх газрын даргыг томилуулдаг болсон хууль баталснаар энэ газрыг өөрсдийн гартаа авчихлаа. Бас шүүхийг халаасалчихлаа. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл, сахилгын хорооны гишүүдийн дийлэнхийг УИХ томилдог болсон.
 
Ямар ч хараа хяналтгүй, шалгуулдаггүй хамгийн том хулгайч нар УИХ-д орчихоод хулгайчийг хамгаалдаг шүүх, Авлигатай тэмцэх газартай боллоо. Эрх баригчид ард түмнээ хуулийн аргаар дордуулсан, Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг сарниулсан үйлдэл гаргаж байна. УИХ-ын гишүүд өөрсдийн хөрөнгө орлогоо шалгуулаач, тэгж байж энэ улсыг удирдаач, төрийн эрхийг бариач гэж уриалая.
 
-Зарим хуульч Ерөнхий сайд Авлигатай тэмцэх газрын даргыг томилох санал гаргадаг болсон. Ийм учраас одоо Авлигатай тэмцэх газар гэж байгаад хэрэггүй. Харин Прокурорын мөрдөн байцаах албыг сэргээх хэрэгтэй гэсэн байр суурь илэрхийлэх боллоо. Энэ талаар ямар байр суурьтай байна вэ?
 
-Монгол Улсад Прокурорын мөрдөн байцаах алба арав гаруй жил ажилласан. Гэвч хуулийн байгууллага дамнасан, төрд гарсан хулгайч нарыг илрүүлсэн ажил хийгээгүй. Дандаа л хурандаагаас доош цолтой хүмүүсийг л чангалсан байдаг. Монгол Улс хуультай, хуулийн дор хүн бүр тэгш шүү гэдгийг сануулсан ажил огт хийгээгүй юм. Харин Авлигатай тэмцэх газар сүүлийн гурван жилд өндөр төвшин авлигатай яаж тэмцэж, илрүүлж байгаа нь иргэд ил байна. Сүүлийн 30 жилийн хугацаанд Ерөнхий сайдууд, Засгийн газрын гишүүдэд Авлигын эсрэг хуулийг сануулж байгаагүй. Монгол хуультай шүү.
 
Хуульд хэн ч баригдана шүү. Төр түмнээсээ урвасан хэн ч хариуцлага хүлээдэг гэдгийг ойлгуулсан ажил хийж байна. Ийм учраас өнөөдөр төр барьж байгаа хулгайч нар өөрсдийгөө ялаас чөлөөлөхийн тулд ажиллах боллоо. Ард түмнийг хулгайч бол. Тэгвэл сайхан амьдарна гэсэн ойлголт бий болгохын төлөө ажиллаад байна. Хонгконг авлигагүй бүс нутаг гэж дэлхийд нэгдүгээрт жагсдаг. Гэвч тэнд 1000 гаруй ажилтантай Авлигатай тэмцэх газар ажиллаж байгаа.
 
Тэгэхээр тэнд авлига байж л байна гэсэн үг. Ийм учраас авлига бүр мөсөн арилдагүй байх нь. Өнөөдөр манай улсад хороон даргаас өгсүүлээд авлига авдаг болсон. Авлига бүр ил тод харагдаж байна. Ийм нөхцөлд Авлигатай тэмцэх газрыг татан буулгана гэдэг бол авлигачид бид хяналтгүй, хуульд захирагдахгүй шүү л гэсэн асуудал болно. Ийм л дуу хоолой шүү дээ.
 
-Тэгэхээр УИХ Шүүхийн тухай хууль, Авлигын эсрэг хуульд дахин өөрчлөлт оруулж алдаагаа засахгүй гэж ойлгож болох нь?
 
-Үндсэн хуульд төрийн эрх мэдэл ард түмний гарт байна гэж заасан. Ард түмэн авлигач, хулгайчдыг хамгаалсан хуулийг хүлээн зөвшөөрөөд сууна гэж байхгүй. Ард түмний шударга ёсны төлөөх тэмцэл юунд ч дийлдэггүй. Ийм учраас шударга ажилладаг, ард иргэдийн төлөө ажилладаг хүмүүсийг төрд гарах механизмыг бүрдүүлэх ёстой.
 
2021 оны нэгдүгээр сарын 22. Баасан. №007 (5412)
#МонголынМэдээСонин #ЯрилцахТанхим