Олон улсын зах зээл дээрх газрын тосны үнэ тогтворжиж, инфляц сэргэж байгаа нь дэлхийн эдийн засаг эргэн сэргэх дохио болж байна.

Дэлхийн эдийн засгийн төлөв

Коронавирус (Ковид-19) цар тахал нь дэлхийн хэмжээнд сөрөг нөлөө үзүүлж хүн амын амь нас, эрүүл мэнд төдийгүй эдийн засгийг бүхэлд нь  эрсдэл учруулаад байгаа билээ. Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллага (ЭЗХАБ)-аас Дэлхийн Эдийн Засгийн Төлөв байдлын тоймыг 2020 оны есдүгээр сарын 16-ны өдөр танилцуулсан. Уг тоймд дурьдсанаар “энэ онд Евро бүсийн эдийн засаг -7.9 хувиар, дэлхийн эдийн засаг -4.5 хувиар гших төлөвтэй байна” гэжээ. Энэхүү гэнэтийн шокийг даван туулахын тулд төсөв, мөнгөний бодлогоор зогсонги байдалд ороод байгаа эдийн засгийг дэмжиж, хямарлыг зөөллөх бодлого баримтлах нь чухал юм. Дэлхийн улс орнуудын Засгийн газар, Төв банкууд ч энэ чиглэлд арга хэмжээнүүдийг авсаар байна. Олон улсын зах зээл дээрх газрын тосны үнэ тогтворжиж, хэт бага байсан инфляц сэргэж байгаа нь дэлхийн эдийн засаг эргэн сэргэх дохио болж байна. ЭЗХАБ-ын тоймд ирэх 2021 онд Евро бүсийн эдийн засаг 5.1%-иар, дэлхийн эдийн засаг 5.0%-иар өснө гэж таамаглаж байна.

Мөнгөний бодлогын шийдвэрүүд

Улс орнуудын Төв банкууд мөнгөний бодлогын арга хэмжээг цаг алдалгүй авч эдийн засгийн нөхцөл байдлаа дэмжих шаардлагатай. Учир нь Мөнгөний бодлогын үр нөлөө  Сангийн бодлого шиг шууд гарахгүй, авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээнээс хамаарч 1-2, 3-4 улирлын дараа тухайн эдийн засагтаа нөлөөгөө үзүүлдэг. Энэ оны есдүгээр сард улс орнуудын Төв банкууд тус тусийн шийдвэрээ гаргасан.  АНУ-ын Холбооны нөөцийн сан /ХНС/ буюу Төв банк есдүгээр  сарын 16-ны өдрийн шийдвэрээр “бодлогын хүүг 0-0,25 хувьд хэвээр үлдээхээр шийдвэрлэсэн. Энэ шийдвэрээ хөдөлмөрийн зах зээлийн байдал сайжирч, инфляц хоёр хувьд хүрэх  хүртэл хадгалж үлдэнэ” гэв. Түүнчлэн, ХНС-аас ирэх саруудад “зах зээлийн жигд ажиллагааг хангах, санхүүгийн таатай нөхцөлийг бүрдүүлэхэд туслах, ингэснээр айл өрх, ААН-үүдэд олгох зээлийн урсгалыг дэмжих” зорилгоор Засгийн газрын бонд, активаар баталгаажсан үнэт цаасыг цаашид үргэлжлүүлэн худалдан авахаар төлөвлөж байгаа аж. Дэлхийн хоёр дахь том эдийн засагтай орон болох Хятадын хувьд эдийн засаг нь үйлдвэрлэл болон экспортын нөлөөгөөр сэргэж байгаа боловч дотоод эрэлт нь удаашралтай хэвээр байна. Үйлдвэрлэлийн бүтээг­дэхүүний жилийн өсөлт энэ оны 8 дугаар сард 5,6 хувьд хүрсэн бөгөөд өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүний борлуулалтын өсөлт 2020 оны нэгдүгээр сараас хойш анх удаа эерэг дүнтэй буюу 0,5 хувийн өсөлттэй байна. Хятадын ардын банк энэ сарын шийдвэртээ нэг жилийн зээлийн суурь хүүг 3.85 хувь, таван жилийн зээлийн суурь хүүг  4.65 хувьд тус тус хэвээр үлдээлээ. Шинээр гарч буй ихэнх зээлүүд дээрх хүүд тулгуурлах бөгөөд таван жилийн суурь хүү үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ нэмэгдэхэд нөлөө үзүүлж байна. Шинжээчдийн хэлж байгаагаар АНУ-ын доллар суларч байгаа энэ үед Хятадын юань долларын эсрэг чангарч байна. Дэлхийн нийтийн эдийн засгийн одоогийн эмзэг үед АНУ болон Хятадын харилцаа цаашид хэрхэх нь томоохон хүлээлтийг мөн үүсгэсэн хэвээр байна. Европын Төв банкны хувьд цар тахлаас үүдэлтэй эдийн засгийн дэмжих зайлшгүй шаардлага тулгараад байгаа. Инфляц 2 хувьд дөхөх хүртэл бодлогын хүүгээ хэвээр үлдээх шийдвэрийг гаргасан. Азийн томоохон төлөөлөл болох Японы төв банкны хувьд богино хугацааны бодлогын хүүг -0,1 хувь, урт хугацааны хүүг 0 хувь байхаар шийдвэрлэсэн. Ингэснээр эдийн засгийн идэвхи болон үнийн өсөлтөөс шалтгаалсан өгөөж тодорхой түвшинд нэмэгдэнэ гэж тооцоолж байна. Манай улсын хойд хөрш болох Оросын төв банкны есдүгээр сарын 18-ны өдрийн шийдвэрээр бодлогын хүүгээ жилийн 4,25 хувьд хэвээр хадгалахаар шийдвэрлэсэн. Энэхүү шийдвэрт цар  тахлын хорио цээрийн дараах эрэлт нэмэгдэж, иргэд, аж ахуй нэгжийн инфляцын хүлээлт сэргэсэн нь нөлөөлсөн байна. Монгол улсын хувьд Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хороо 2020 оны есдүгээр сарын 14-ний өдөр хуралдан бодлогын хүүг нэг нэгж хувиар бууруулж найман хувьд хүргэх, урт хугацаат репо санхүүжилтийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх шийдвэр гаргасан. Энэхүү шийдвэр нь эдийн засаг, санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн байдал, ирээдүйн тө­лөв болон гадаад, дотоод орч­ны тодорхой бус байдал, эрс­дэлийг харгалзан үзээд банк­ны салбараас эдийн зас­гийн бодит секторт олгох зээлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх, зээлийн хүү буурах нөхцөлийг бүрдүүлэхэд чиглэсэн болно” гэв. 

Цаашид юунд анхаарах

Цар тахлын нөхцөл байдал цаашид ямар байхыг хэн ч таамаглах боломжгүй. Гэвч бид ямар ч нөхцөл байдал тулгарсан урьдчилсан бэлэн байдлаа хангах нь аливаа эрсдэлийг бууруулах, хямралыг зөөллөх ач холбогдолтой. Нэн тэргүүнд улс орнуудын хувьд эрүүлийн мэндийн салбарыг эрчимтэйгээр дэмжиж вирусын аливаа эрсдэлээс сэргийлэх шаардлагатай байна. Үүний  тулд эрүүл мэндийн тоног төхөөрөмжийн хангамжийг нэмэгдүүлэх, эмч, ажилчдыг цалин, урамшууллаар хангах, иргэдийн эрүүл мэндийн халамжийг урьд урьдынхаас илүүтээ дээшлүүлэх хэрэгтэй байна. Мөн түүнчлэн хорио цээрийн улмаас бизнес нь зогсонги байдалд байгаа, үйл ажиллагаанд нь тодорхой хэмжээнд доголдол үүсч байгаа аж ахуй нэгжүүд болон нийгмийн эмзэг бүлгийг дэмжих бодлогыг баримтлах нь чухал юм. Ингэснээр царцсан эдийн засгийн тодорхой хэсгийг бага ч болов “бүлээн” байлгах нөхцөл бүрдэнэ. Эцэст нь ЭЗХАБ-аас гаргасан зөвлөмжинд “бодлого боловсруулагчдын хувьд эдийн засгийн нөхцөл байдлыг бүхэлд нь сэргээх томоохон үүрэг хүлээж байна. Иймд эдийн зас­гийг дэмжих бодлогоо үр­гэлж­лүүлэн, сангийн бод­логыг хэт эрт хумихгүй байхад анхаарч, иргэдийг шинэ ажлын байраар хангах, хамгийн өндөр эрсдэлт бүлгийг анхаарах ёстой” гэж онцолсон. Дэлхий нийт цар тахалтай тэмцэж байна.    

Эх сурвалж: 

Нэр дурьдагдсан улс орнуудын Төв банкны 2020 оны есдүгээр сард гаргасан Мөнгөний бодлогын шийдвэрүүд  

Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллагын Дэлхийн эдийн засгийн Төлөвийн Тойм 2020/9/16 http://www.oecd.org/economic-outlook?fbclid=IwAR0VI88yiFx6EQa55_v_eEiWG7bMPPvX2Ys4QXoYO59PFC_kRtzHP17g6d8#presentation